Samenwerking binnen de keten is een voorwaarde voor succes. De komende jaren wordt de verbinding tussen vraag en aanbod sterker. Transparantie, openheid en eerlijke prijzen zijn daarbij de sleutelwoorden voor een goede voedingsketen, aldus Cees Veerman, voorzitter van de werkgroep Agrarische Markten en oud-minister van Landbouw. Hij geeft de aanwezigen van het door Vion georganiseerde symposium een duidelijk advies: ‘Wacht niet te lang met aansluiten. De ketens zullen zich sluiten en straks mist u de boot.’
De voedingsketen van de toekomst is vraaggestuurd, zegt Francis Kint, CEO van Vion. Een vraaggestuurde keten vraagt om commitment van alle partijen, van retail tot agrarisch ondernemer, benadrukt Kint. ‘Je kan niet ‘soms’ in een keten deelnemen. Leverings- en afnameplicht zijn onvermijdelijk. Juist de open eerlijke samenwerking maakt een keten sterk.’
Auke-Jan Heeringa, directeur van de Unox worstfabriek, toont de aanwezigen een kijkje in de succesvolle productieketen van zijn bedrijf. Volgens hem spelen vier facetten een belangrijke rol: duurzaamheid, integriteit, traceerbaarheid en transparantie. ‘Op het gebied van duurzaamheid is het van belang dat de productie op lange termijn geen invloed heeft op het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien. We willen als Unox groeien, maar onze ecologische foodprint moet gelijk blijven. Daarom maken we onder meer gebruik van aardwarmte, warmtewisselaars en diverse andere vormen van energiebesparing.’
Openheid verschaffen.
Alleen kijken naar sociale impact of winst heeft geen toekomst meer. Maar alleen op duurzaamheid focussen ook niet. Je moet zowel de sociale impact als de financiële groei en het verlagen van de ecologische footprint in de keten meenemen, benadrukt hij. Daarbij moet duurzaamheid worden gekoppeld aan integriteit. Je moet je onberispelijke staat handhaven en altijd doen wat je belooft.’
Aukje-Jan Heeringa, directeur van de Unox worstfabriek.
Ook traceerbaarheid en transparantie zijn belangrijk, weet Heeringa. ‘Unox probeert zoveel mogelijk openheid van zaken te geven en inzicht te verschaffen in het wat, waar en wanneer van de productie. ‘We gaan hierin heel ver en kunnen precies zien waar een bepaald product vandaan komt.’
Dit wordt ook inzichtelijk gemaakt voor de consument. ‘Op de Unox website zijn alle locaties te zien van de ambassadeurboeren die het vlees leveren; dit zijn onder andere veehouders uit de Good Farming Star-keten van Vion, met 1 ster van het Beter Leven Keurmerk. Als consumenten de QR-code op de verpakking scannen, dan kunnen ze precies herleiden van welke boerderij het vlees afkomstig is.’ Daarbij krijgen ze een persoonlijk verhaal van de boer te lezen. Heeringa legt uit: ‘Hierdoor ontstaat vertrouwen. In onze ogen werkt de combinatie tussen een duurzaam product en het emotionele verhaal erachter het beste. Deze transparantie zal geen veiligheidsissues voorkomen, maar vergroot wel het vertrouwen in het merk.’
Ketenbelang
Dit vertrouwen speelt ook een belangrijke rol in de samenwerking tussen Vion en ketenpartners, stelt Allard Bakker, general manager van De Groene Weg. ‘Wantrouwen en een grote mate van individualiteit kenmerken de huidige cultuur van de varkenshouders en verwerkers. Bij de keten De Groene Weg daarentegen is er veel vertrouwen en is het individuele belang ondergeschikt aan het ketenbelang. Met de hele keten hebben we als leveranciersvereniging de Golden Circle van Sinek geformuleerd. We hebben samen nagedacht over het ‘why’ van de keten en over wat ons bindt en onderscheidt van de rest. Wij laten zien dat het anders kan.’
-
Allard Bakker, general manager van De Groene Weg - Voor het succes van de keten is het volgens Bakker heel belangrijk om samen het gemeenschappelijke doel te bepalen. ‘De boeren zijn afhankelijk van de afname van de varkens en wij zijn sterk afhankelijk van de aanvoer. Daarom hebben we in een samenwerkingsovereenkomst afspraken vastgelegd over onder meer een leverings- en een afnameplicht. Vier keer per jaar vertellen we elkaar wat er speelt in de verschillende markten en bespreken we hoe we daar als keten op moeten reageren. Daarbij focussen we ons op de toekomst. We houden ons nu al bezig met de vraag hoeveel varkens we over vijf jaar zullen verwerken en hoe we de biologische varkenshouderij verder kunnen verbeteren. Ook stemmen we af hoe we het beste als keten naar buiten kunnen treden.’
Scherp blijven
Om de ketensamenwerking tot een succes te maken, is het belangrijk dat je elkaar scherp houdt en aanspreekt op elkaars verantwoordelijkheden, weet Bakker, die het belang van vraaggestuurd produceren benadrukt. ‘Het prijsniveau van biologisch vlees ligt gemiddeld hoger dan dat van regulier vlees. Het is niet in het belang van de partijen in de keten als dit - bij een overschot - afgewaardeerd moet worden. De vraag naar biologisch groeit al jaren, maar het tempo varieert. Bovendien duurt het minimaal 2,5 jaar voor een reguliere varkenshouder volledig is omgeschakeld tot biologisch. Het is voor ons dus telkens een uitdaging om de balans te houden tussen vraag en aanbod.’
Goede controle
De toekomst biedt volgens Bakker naast kansen ook uitdagingen. ‘In onze ogen zal SKAL goed moeten toezien of toetredende bedrijven zich aan alle regels houden. Biologisch is een ‘way of life’ en niet alleen je aan de regeltjes houden. Maar de grootste uitdaging voor de toekomst ligt in het bijhouden van de groei van de markt. We willen lege schappen in de supermarkt te allen tijde voorkomen.’
Tot slot wil Bakker in de nabije toekomst graag nieuwe ketens ontwikkelen, bijvoorbeeld op het gebied van rundvlees. ‘Dat is best een lastig verhaal, want de runderen in ons land worden voornamelijk voor de melkveehouderij gebruikt. Toch sluit ik niet uit dat we hier in de toekomst meer sturing aan kunnen geven.’ Ook lamsvlees biedt kansen. ‘We leveren op kleine schaal lamsvlees aan onze slagerijen. Ik sluit niet uit dat dit uitmondt in een biologische lamsleveranciersvereniging.’
Handelsvrijheid
Cees Veerman, voorzitter van de werkgroep Agrarische Markten en oud-minister van Landbouw.
Oud-minister Veerman heeft gemerkt dat veel partijen het moeilijk vinden om handelsvrijheid in te leveren. ‘Maar als je nu voor je handelsvrijheid kiest en je besluit om je niet aan te sluiten, vergeet dan niet dat de ketens zich in de toekomst zullen sluiten. Straks mis je de boot.’
Om in te spelen op de veranderende markt en de veranderende vraag van de consument, zullen voedingsketens op een duurzame manier moeten produceren en laten zien hoe ze dat doen, vervolgt Veerman: ‘Een combinatie van dierwelzijn en effecten op het milieu wordt een absolute voorwaarde. Voedsel heeft niet alleen fysieke eigenschappen, zoals gezond, of het tegengaan van Alzheimer, maar wekt ook een bepaald gevoel op: de emotionele kant van consumptie. Veel bedrijven zijn niet gewend om deze als factor van belang mee te nemen, maar dat moeten ze wel doen.’ Veerman spoort de aanwezigen aan om stappen te ondernemen: ‘Een Italiaanse edelman zag een grote verandering aankomen en sprak wijs: we moeten veranderen om hetzelfde te kunnen blijven doen als we nu doen. Anders verdwijnen we.’
Samenwerken is volgens hem de enige manier om echt iets voor elkaar te krijgen. ‘In de komende jaren ontstaat een veel sterkere verbinding tussen vraag en aanbod’, voorspelt hij. ‘Transparantie, openheid en eerlijke prijzen zijn sleutelwoorden, net als samenwerken met maatschappelijke partijen, zoals de ngo’s. Als je niet wilt samenwerken, zal de keten niet succesvol worden.’
Meer marketing
Dat sluit goed aan op de boodschap van Trendwatcher Adjiedj Bakas, die vindt dat de branche meer marketing nodig heeft. ‘Milieuorganisaties als Greenpeace geven dertig miljard euro uit om jullie te bestrijden. En jullie doen niets! Zoek nieuwe bondgenoten in andere sectoren, van ICT en de zorg tot de financiële wereld. Kijk veel verder dan naar je gebruikelijke samenwerkingspartners en vraag jongeren bijvoorbeeld eens om hun mening.’
Ook storytelling speelt een steeds grotere rol, weet hij. ‘Bijvoorbeeld op je bord, zoals in een restaurant in Frankrijk gebeurt. Daar wordt het door de gasten gekozen gerecht op hun bord geprojecteerd en kunnen ze precies zien hoe het in de keuken wordt bereid. Dat zorgt voor heel veel beleving en het kost bijna niets. Met de aanschaf van vier projectors ben je al klaar. Ook jullie zouden hier, wellicht op een andere manier, gebruik van kunnen maken.’
Een andere tip is om meer naar medicalisering te gaan. ‘De spieren van een varken doen het goed in het lichaam van de mens. We kunnen organen kweken in het lichaam van een varken. Jullie kunnen straks die organen gaan leveren. Zie het als een nieuw verdienmodel en ga samenwerken met zorgverzekeraars en artsen.’ Hij besluit: ‘De veranderende markt en samenleving vormen een uitdaging. Wees niet bang voor veranderingen en nieuwe samenwerkingen. Ga je droom achterna, ga waar geen pad is en laat een spoor achter.’